حركت درماني و مكانوتراپي

در ورزش درماني با توجه به اينكه مشكل بيمار محدوديت حركتي، كوتاهي يا ضعف و ناتواني عضله است تكنيك هاي درماني مانند Mobilization، Hold Relax،  P.N.F و ورزش هاي ايزومتريك و ورزش هاي مقاومتي برنامه ريزي شده و با استفاده از وسايل موجود در فيزيوتراپي از قبيل فنر، قرقره، وزنه، صندلي چهار سر، پارالل، دوچرخه ثابت، چرخ شانه، نردبان شانه، كشش مكانيكي گردن و … هدف درماني پيگيري مي شود كه ورزش درماني در دستور فيزيوتراپي تحت عنوان  EXS مطرح مي شود.

آب درماني يا هيدروتراپي
 ‌استفاده از آب و خواص آن جهت اهداف درماني را هيدروتراپي مي نامند . در فيزيوتراپي از خواص درماني آب در جهت كاهش اسپاسم و كاهش سفتي مفاصل و … استفاده مي شود. 
موارد كاربرد : 1- افراد فلج مغزي، 2- رفع خستگي، 3- كاهش‌استرس هاي ‌روحي‌ و رواني، 4- بيماري هاي‌ روماتيسمي‌‌ مانند آرتريت‌-روماتوئيد و …

تكنيك‌ها و مداليته‌ها 
الف-درمان هاي دستي (Manual Therapy)
1-Mobilization
2-Manipulation
3-Acupressure
4-Massage

ب: مداليته‌ها
 ‌يونرفروزيز ، فاراديك و فانكشنال فاراديك ‌، IDC، دياديناميك‌،  اينترفرنشيال، TENS، ليزر،  مگنوتراپي، شوك، ويوتراپي، هات پك (H.P)،  مادون قرمز (IR)، انواع اسپري‌ها (سـر كننـده و كـاهنده درد)،  ويودياترمي كوتاه (SWD)، مايكروويودياترمي (MWD)، اولتراسوند (US)، حمام پارافين، بيوفيدبك، ويبراتور، پرتو فرابنفش.

ج: تجهيزات تمرين درماني
فـريـم، كشـش گـردن وكمر، تخت تمرين، تخت الكتروتراپي، دست ورز، FEPS، دستگاه CPM، آينه، پارالل، پله، دوچرخه ثابت، دمبل و كيسه شن، انواع فنر، قرقره، طناب و اسـلـيـنــگ، تختـه تعـادل، تـريـد ميـل‌، تـوپ‌هـاي درمـانـي ، تشـك درمـانـي ‌، صنـدلـي كواردريسپس.

د: تجهيزات ارزيابي و كمكي
گونيامتر، دستگاه فشارخون، چكش رفلكس، كپسول O2، نگاتوسكوب، گوشي پــزشـكــي، شــاقــول، ســايــر ابـزارهـاي تـسـت‌هـاي پـزشـكـي، انـواع Tape، انـواع Cast، اسپيلنت‌ها، باندهاي كشي، انواع Corset ِ Medical Collar، انواع فيكساتورها.

هـ: آب درماني
انواع وان، ويرپول،استخر، تجهيزات مربوطه

كاربردهاي فيزيوتراپي
اكنون براي تمامي گروه‌هاي بيماري‌ها همانند قلب، ريه، مثانه، سامانه اعصاب، سامانه گردش خون، زنان، كودكان، آسيب‌هاي ورزشي، ارتوپدي، سوختگي و ديگر بـيـمـاري‌هـا روش‌هـاي فـيـزيـوتـراپـي وجـود دارد. مـهـم‌تـريـن كاربرد فيزيوتراپي ارائه خـدمـات بـه بـيـمـاران بـسـتري است. همچنين در بخش‌هاي ويژه كارايي بسياري را مي‌توان برشمارد.

زمينه‌هاي كاربردي فيزيوتراپي در بيماران بستري
-كاهش زمان بستري
-كاهش عوارض بستري
-‌فيزيوتراپي در بيماري هاي قلبي و تنفسي
فيزيوتراپي در بيماران تنفسي شامل اصلاح الگوي تنفسي، تقويت عضلات سامانه تنفسي، تخليه ترشحات داخل ريه و مجاري تنفسي، همچنين تحريك رفلكس سرفه و آموزش روش‌هاي تنفسي و تمرينات تنفسي است.
براي درمان بيماران قلبي بستري شامل بهبودي وضعيت بيمار و نيز افزايش كارايي سامانه قلبي-عروقي است.
بيماري‌هايي كه نياز به فيزيوتراپي تنفسي دارند عبارت‌اند از: جراحي در ناحيه قفسه سينـه، ضعـف در عضـلات سـامـانـه تنفسـي، شكستگي دنده‌ها، بيماري‌هاي تنفسي، آمبـولـي و آبسـه ريـه، بـرونشيـت مـزمـن، آمفيـزم، آسـم و سـرطان عناصر تنفسي و نيز بيماري‌هايي همچون ايسكمي قلبي، واريس و غيره.
براي تمامي جراحي‌ها فيزيوتراپي ريه قبل و پس از عمل جراحي توصيه مي شود.
مداخلات درماني كه توسط فيزيوتراپيست انجام مي‌شود شامل
– تمرين درماني
-‌ درمان دستي
– ‌تمرينات افزايش تحمل قلب و عروق
-استراحت
– بيوفيدبك (Biofeedback) تراپي
– فيزيوتراپي قلب و ريه
– انواع مداليته‌ها  (كيفيت ها) مانند: انقباض اولتراسوند،  بسته‌هاي گرمايي  (Hot Pack)، ليزر، الكترو تراپي
– تجويز وسايل كمكي مانند پروتز و ارتز
– به كارگيري تكنيك‌هاي طب مكمل
فيزيوتراپي مي تواند جهت توانبخشي و نجات بيماران به عنوان يكي از بازوهاي توانمند تيم پزشكي وارد عمل شود و جامعه را از زمين گير شدن و ناتوان شدن گروهي از جوانان و سالمندان كه به دليل تصادفات و حوادث ناگوار و كهولت سن مشكل پيدا مي كنند رهايي بخشد. 

 ‌اهداف فيزيوتراپي
 فيزيوتراپيست با به حداقل رساندن عوارض بيماري ها و درمان بيماري ها و نيز از بين بردن عوامل محدود كننده و ناتوان كننده در جهت مستقل نمودن بيمار در طول زندگي تلاش و به طور خلاصه هدف فيزيوتراپي مستقل كردن بيمار در طول زندگي است.

موارد كاربرد فيزيوتراپي: با توجه به هدف فيزيوتراپي كه عنوان شد، مي توان كاربرد آن را به راحتي بيان كرد به اين صورت كه هرگاه عوامل محدود كننده و ناتوان كننده باشد با از بين بردن آن بيمار را در رسيدن به هدف توانبخشي كمك كرد ولي به طور اختصار جهت آشنايي بيشتر به موارد زير اشاره مي شود:
-فيزيوتراپي در بيماران ارتوپدي
-فيزيوتراپي در بيماري هاي روماتولوژي
-فيزيوتراپي در بيماري هاي اعصاب
-فيزيوتراپي در اطفال 
-فيزيوتراپي در بيماري هاي زنان
-فيزيوتراپي در اعمال جراحي
-فيزيوتراپي در بيماري هاي پوستي
-فيزيوتراپي در بيماران بستري در بخش هاي بيمارستان
-فيزيوتراپي در بيماري هاي قلبي و تنفسي
-فيزيوتراپي در سالمندان

فيزيوتراپي در بيماران ارتوپدي
از جمله موارد ارتوپدي كه مي توان در آن ها با فيزيوتراپي مفيد واقع بود عبارتند از : شكستگي استخوان ها و دررفتگي مفاصل، تعويض مفاصل (ارتروپلاستي ها)، اختلالات اسكلتي عضلاني مثل : كمردرد و گرفتگي عضلات، ايجاد تغييرات فرسايشي در مفاصل مثل آرتروز‌:  زانو، شانه، ران و ستون فقرات و غيره، اختلال در ستون فقرات : اسكليوز، كيفوز و اختلال ناحيه گردن مانند : تورتيكوليو نيز ضايعات بافت نرم مثل پيچ خوردگي، پارگي ليگامان ها، پارگي مينيسك ها، فتق ديسك بين مهره اي، كندرو مالاسي، كشيدگي تاندون عضلات، پارگي تاندون عضلات و اختلالات مادرزادي مانند دررفتگي مفصل ران، تشكيل نشدن كامل مهره ها، كف پاي صاف، پا چنبري، پا پرانتزي، پا ضربدري، دنده گردني، لغزش مهره هاي ناحيه كمر و … و در مورد قطع اندام ها به دليل تصادفات و بيماري ها و … و نيز مواردي همچون خشكي مفصل شانه، آتروفي سودك، ضايعه گلف البو و ضايعه تنيس البو و جراحي‌هاي دست و … مي توان از فيزيوتراپي استفاده كرد.

فيزيوتراپي در بيماري هاي روماتولوژي
 ‌بيماري هاي مفاصل و بافت نرم را اصطلاحا بيماري هاي روماتولوژي مي نامند و فيزيوتراپي در بيماران روماتولوژي مي تواند جهت كاهش درد و كاهش تورم و التهاب و نيز جلوگيري از پيشرفت عوارض بيماري و به دست آوردن حداكثر كارايي دوباره از مفصل مفيد واقع شود و از جمله اين بيماري ها عبارتند از : پولي ميوزيت (التهابي است كه در عضلات ايجاد مي شود)، در ماتوميوزيت (تارهاي عضلاني و پوست ملتهب مي شود)، اسپونديليت انكيليوزان (التهاب ستون فقرات و بافت هاي مجاور آن) آرتريت روماتوئيد (التهاب مفاصل، رباط و كپسول مفصلي) و بيماري هايي مثل آرتروز زانو، ران و ستون فقرات  و اختلافات ديگر مثل بورسيت، كپسوليت، تندونيت، تنوسينويت، آرتريت ها و آرتروزها و غيره.

فيزيوتراپي در بيماري‌هاي اعصاب
 ‌با توجه به اينكه در بيماران اعصاب، عضلات بيمار گرفتار مي شوند. فيزيوتراپي جهت تقويت عضله و راه اندازي بيمار موثر است و از جمله اين بيماري ها عبارتند از: بيماري هاي عفوني مغز يا سيستم عصبي مثل آبسه مغزي، سرخجه، سيفليس، مننژيت، فلج اطفال و غيره و بيماري هاي عروق مغز مثل سكته مغزي، تومورهاي سيستم عصبي مثل تومور مغز، تومور مخچه، تومورهاي نخاع و ضايعات ديگر همچون ضايعات نخاع، ضايعات اعصاب و اعصاب محيطي. همچنين فيزيوتراپي در درمان بيماري  MSو پاركينسون به ويژه در مراحل اوليه اين دو بيماري نقش بسيار مهمي دارد.

فيزيوتراپي در اطفال
 ‌نزديك به 10% از كودكاني كه به دنيا مي آيند دچار نوعي از معلوليت هستندكه با فيزيوتراپي به موقع مي توان در معلوليت موجود اقدامات موثري را انجام داد و از جمله اين معلوليت ها عبارتند از : فلج مغزي، فلج اطفال، فلج زايماني ، تور تيكولي (كودكاني كه با گردن كج به دنيا مي آيند)، اختلال در مچ پا (مثل كف پاي صاف.)

 ‌فيزيوتراپي در بيماري هاي زنان
فيزيوتراپي در بيماري هاي زنان را با هدف كاهش درد و از بين بردن برخي عفونت ها و چسبندگي ها كه در بافت هاي مختلف دستگاه تناسلي ايجاد مي شود و نيز تقويت عضلات ناحيه شكم و اطراف لگن انجام داد و از جمله اين موارد عبارتند از: كمر درد كه منشا آن بيماري‌هاي زنان است، ضعف عضلات ناحيه شكم و لگن و بيماري هاي التهابي و در برخي از جراحي هاي دستگاه تناسلي زنان و غيره.

فيزيوتراپي در اعمال جراحي
حال عمومي بيماران و جلوگيري از ايجاد و كنترل و حفظ دامنه حركات مفاصل اطراف محل عمل براي از بين بردن درد و چسبندگي و محدوديت حركتي مي توان از فيزيوتراپي استفاده كرد و از جمله موارد آن عبارتند از : سوختگي ها و در برخي اعمال جراحي در ناحيه فك و صورت و غيره.

فيزيوتراپي در بيماري هاي پوستي
 ‌در بيماري هاي پوستي مي توان با كاهش درد به بهبودي سريع و بهتر صدمات پوستي كمك كرد و از جمله اين بيماري هاي پوستي عبارتند از: سوختگي پوست، زنا، آكنه، لوپوس و در اعمال جراحي پلاستيك و اعمالي كه براي زيبايي انجام مي شود با كنترل چسبندگي محل عمل و غيره.

فيزيوتراپي در بيماران بستري
در بخش هاي بيمارستان با توجه به اينكه وقتي بيماران در بيمارستان بستري مي شوند از هر گونه حركت عاجزند كه به دنبال آن خشكي مفاصل و ضعف عضلات و نيز تجمع ترشحات در ريه آن ها و نيز بيماري هاي زخم بستر آن ها را تهديد مي كند و براي پيشگيري از به وجود آوردن اين مشكلات لازم است بعد از تجويز پزشك هر روز حداقل يك نوبت فيزيوتراپيست با انجام حركات فعال و غيرفعال و نيز تمرينات تنفسي و همچنين با ارائه راهنمايي هاي لازم از به وجود آوردن گرفتاري بيشتر پيشگيري مي‌كند و زمينه لازم براي توانبخشي بيمار را فراهم مي كند.

فيزيوتراپي در بيماري‌هاي قلبي و تنفسي
 ‌فيزيوتراپي در بيماران تنفسي شامل اصلاح الگوي تنفسي تقويت عضلات سيستم تنفسي و تخليه ترشحات داخل ريه و مجاري تنفسي و همچنين تحريك رفلكس سرفه و آموزش روش هاي تنفسي و تمرينات تنفسي است و همچنين آموزش وضعيت هاي خاص براي تخليه ترشحات از ريه است و براي درماني در بيمارستان قلبي شامل : بهبودي وضعيت بيمار و نيز افزايش كارايي سيستم قلبي عروقي كه از جمله موارد قلبي تنفسي عبارتند از : جراحي در ناحيه قفسه سينه، ضعف در عضلات سيستم تنفسي، شكستگي دنده ها، بيماري هاي تنفسي مثل پنوموني يا ذات الريه، آمبولي ريه، آبسه ريه، برونشكتازي، آتلكتازي، برونشيت مزمن، آمفيزم و آسم و سرطان عناصر تنفسي و غيره‌.  و نيز بيماري هايي همچون ايسكمي قلبي، ترومبوفلبيت، واريس و غيره.

فيزيوتراپي در سالمندان
 ‌با توجه به اينكه سالمندان با بالا رفتن سن و كاهش فعاليت روزانه دچار ضعف و ناتواني مي شوند لازم است زير نظر فيزيوتراپيست ماهر به حركت ورزشي ادامه داده و از بروز مشكلات پيشگيري كنند. در پايان اشاره به اين نكته ضروري است كه يكي از دلايل ثمر بخش بودن درمان بيماران در كشور هاي پيشرفته وجود ارتباط تنگاتنگ بين پزشك معالج از قبيل جراح ارتوپد، جراح اعصاب، داخل اعصاب، متخصص روماتولوژي، متخصص قلب و عروق و متخصص ريه و جراح و … با ساير كادر درمان همچون تيم توانبخشي (فيزيوتراپيست) است. بنابرين اگر روزي بتوان بين پزشك معالج و فيزيوتراپيست ارتباط تنگاتنگ درماني را بيش از پيش تقويت كرد فيزيوتراپي مي تواند گام بلندي را در درمان فيزيكي بيماران سكته مغزي، فلج اندام ها، آرتروز زانو، ضايعات مفاصل و ستون فقرات و عوارض شكستگي، ضايعات نخاعي، بيماران قلبي و عروقي و ريوي و … بردارد.
به كارگيري عوامل فيزيكي (همچون گرما و سرما) و مكانيكي (همچون كشش كمر و كشش گردن)، به كارگيري تجهيزات الكتروتراپي پيشرفته، تمرينات جسماني مانند كشش گروه هاي عضله خاص و تكنيك هاي حركت از طريق آموزش صحيح نرمش‌هاي درماني و روش هاي صحيح فعاليت هاي روزانه مي تواند اختلالات به وجود آمده در اثر ضايعه را به حداقل برساند.

زير مجموعه هاي فيزيوتراپي شامل چندين قسمت مي شود:

1-مداليته هاي گرمايي: شامل اشعه مادون قرمز، امواج ماوراء صوت (US) و پك هاي گرم

2-مداليته هاي مكانيكي: شامل تعليق درماني (Suspention) و كشش (Traction) انواع قرقره و فنر – دوچرخه ثابت عادي و برقي – صندلي كوادر و …

 3-مداليته هاي الكتريكي: شامل تجهيزات الكتروتراپي از قبيل  TENSو فاراديك، اينترفرنشيال و غيره. مداليته هاي الكتريكي درد بيمار را كاهش داده و پروسه ترميم بافت‌ها را سرعت مي بخشد.

 4-حركت درماني يا تمرينات جسماني: عبارت از انجام تمرين درماني روي قسمت هاي مختلف بدن در قالب ورزش هاي تقويتي يا كششي به صورت ايزومتريك يا ايزوتونيك است. اين روش كاربرد گسترده اي براي معالجه اختلالات جسمي حركتي دارد. از يك بي حركتي موضعي مفصل و خشكي يا سفتي مفصلي گرفته تا فلج نيمه بدن در اثر سكته مغزي
5- ماساژ : از قديمي ترين روش هاي درماني است كه به كمك دست يا دستگاه صورت مي گيرد و انواع و اقسام مختلف دارد بسته به نوع ضايعات و نوع موضع مورد درمان يكي از روش هاي ماساژ به كار گرفته مي‌شود.

تاثير خدمات بخش فيزيوتراپي بر بدن
1-افزايش قابليت انعطاف پذيري و ارتجاع‌پذيري عضلات و تاندون هاي كوتاه شده كه به مرور زمان در اثر ضايعه يا بي حركتي دچار اين اختلال شده‌اند.
 2-افزايش دامنه حركتي يا  ROMكاهش يافته به دنبال ضايعه يا به دنبال بي حركتي.
 3-به تاخير انداختن روند تحليل و لاغري عضلاني (آتروفي) در عضلاتي كه عملكرد خود را از دست داده‌اند ايجاد مي‌شود تا زماني كه مددجو بتواند از آن ها در عملكرد روزمره استفاده كند.
 4-افزايش قدرت عضلات ضعيف و تسهيل الگوي حركتي صحيح.
 5-اصلاح كردن تون غير نرمال عضلاني و مهار رفلكس هاي پاتولوژيك كه مانع ايجاد حركت صحيح مي شود.
 6-بهبود تعادل و هماهنگي حركتي و تصحيح طرز ايستادن و گام برداشتن مددجو.
 7-بهبود عملكرد دستگاه‌هاي قلبي – تنفسي و استقامت عضلاني مددجو در صورت نياز.
انتخاب روش درمان فيزيوتراپي و تعيين پروتكل هاي درماني به وسيله متخصص طب فيزيكي و توانبخشي صورت مي گيرد و درمانگران فيزيوتراپيست با تشخيص اهميت كار گروهي در بهبود هرچه سريع تر مشكلات مددجو هماهنگ با ساير اعضاي تيم توانبخشي و با مشاركت فعال خانواده در امر درمان به ارائه خدمت مي پردازند.

تله مديسين در فيزيوتراپي

گسترش دانش، سريع تر از هر زماني ادامه دارد، به خصوص در حيطه پزشكي  ‌اين امر اهميت بيشتري مي يابد. موضوعاتي از قبيل تشخيص ،تصميم گيري درماني ، ارتباط با بيمار، ارزيابي، آمار تجهيزات مصرفي پزشكي، عملكرد حوزه هاي پاراكلينيك و بسياري از اين‌گونه مطالب در اين حيطه مي گنجد. در اين روش سعي بر آن است تا در خصوص استفاده اجتناب ناپذير تله مديسين و امكاناتي كه ابزارهاي ارتباطي جديد براي فيزيوتراپي مي‌گشايد مطالبي را بيان كرد.

فيزيوتراپي مجموعه اعمال درماني است كه شامل : برآورد ، تشخيص، طرح درمان‌، مداخله درماني و ارزيابي  ‌است كه منجر به مداخلات فيزيوتراپي شامل تمرين درماني، مداليته ها و توصيه هايي مي شود و در خطوط سه گانه بهداشتي، درماني و توانبخشي كاربرد دارد. حيطه فيزيوتراپي اكنون تمامي بيماري ها  مانند استخواني و عضلاني، قلبي و عروقي، ريوي، نورولوژي و تقريبا تمامي گروه هاي بيماري ها را در بر مي گيرد.
سرعت فيزيوتراپي در توليد دانش و همچنين ميزان حضور و كنترل در خطوط درماني سه گانه به حدي بالا رفته است كه به ناچار فيزيوتراپيست ها بايد عنوان دكتري حرفه اي (DPT) براي خود انتخاب كنند و اين تابلو جديد لزوم استفاده از  ITو تله مديسين را در فيزيوتراپي گريز ناپذير مي كند.

جمع آوري دانش
اكنون مباحث كلينيكي فيزيوتراپي بر مبناي  EBMو  EBPحركت مي كند، كه موضوعاتي فراتر از منابع پزشكي متعارف است و اين مطلب مورد نياز مبرم در تصميم‌گيري ‌است و اين به لطف تله مديسين قابليت عملياتي فراواني يافته است.

مراقبت اوليه سلامت (primary health care)
حضور فيزيوتراپيست ها اكنون محدود به درمان  ‌و توانبخشي   نيست بلكه به سرعت به سمت جلو  در حال حركت است. حيطه مراقبت هاي اوليه، جايي است كه ارزش اقتصادي و بهداشتي فراواني دارد و تله مديسين در اين مسير رهگشاست.

توانبخشي مبتني بر جامعه
(community-based rehabilitation)
ارايه خدمات از طريق موسسه يا مركز فيزيوتراپي يا حتي فيزيوتراپيست ‌با توجه به حجم بالاي جمعيتي، غير قابل اجراست و به همين دليل توانبخشي مبتني بر جامعه ‌شكل گرفته است. تله مديسين مي تواند در آموزش هاي اجتماعي ومديريت توانبخشي مبتني بر جامعه  (CBR) به كمك فيزيوتراپيست ها بيايد.

فعاليت تيمي
بسياري از فعاليت هاي فيزيوتراپي اكنون در قالب تيمي ‌است و تله مديسين در به‌وجود آوردن ماتريس عملياتي نقش بسزايي دارد.